براي آنان که بودن را مفهومي جز بنده بودن ندانند، پرستش نه يک «تکليف»،بلکه معناي زندگي و جاودانگي است. در نگاه آنان خدا پرستيدن نه يک واجب است که بايد از سرگذراند و برائت ذمه حاصل کرد بلکه شهد شيريني است که بايد چشيد و در آن روح بودن و ماندن يافت.
از اين روى ، اگر درباره خداپرستى اين گونه کسان که امام پيشاپيش همه آنان است سخنى گفته شود سخن از «اندازه عبادت» نيست،بلکه سخن از «چگونگى » است.
آنان بنده بودن را مايه افتخار، بندگى کردن را مايه سربلندى ،و سر فرود آوردن در برابر خواست آشکار و پنهان خداوند را اساس سرافرازى شمرند.
اين معناى سخن هشتمين امام است که گويد: «به بندگى خدا افتخار مى کنم»
در پرتو توجّه به چنين برداشتى از مفهوم عبادت در نظر امام است که مى توان براى خواندن هزار رکعت نماز در شبانه روز، سجده هاى طولانى پس از نماز صبح، روزه هاى مکرّر، شب زنده داريهاى پر رمز و راز و همدمى هميشگى با قرآن تفسيرى شايسته يافت، يا به درک حقيقت اين سخن نايل آمد که کسى درباره آن حضرت مى گويد: به خداوند سوگند مردى نديدم که بيش از او از خدا پروا کند، بيش از او در همه اوقات به ياد خدا باشد، و بيش از او از خدا بترسد .
گوينده اين سخن نه کسى از شاگردان او، بلکه فرستاده دستگاه خلافت؛ رجاء بن ابى ضحّاک است که به عنوان گماشته مأمون به مدينه رفته است تا امام را زيرنظر گيرد و با خود به مرو برد. او در ادامه سخن خود مي گويد: شب هنگام که به بستر مى رفت بسيار قرآن تلاوت مى کرد، و چون بر آيه اى که در آن يادي از بهشت و دوزخ بود مي گذشت مي گريست و از خداوند بهشت مي خوست و از آتش به او پناه مي جست. چون ثلث آخر شب فرامى رسيد از بستر برمى خاست و به تسبيح و تحميد و تهليل و استغفار مى پرداخت. پس از آن مسواک مى کرد و سپس به نماز شب مى ايستاد. او نماز جعفر طيّار را چهار رکعت به جاى مى آورد و اين رکعتها را در شمار رکعتهاى نماز شب مى آورد».
امام براساس همين برداشت هماره با قرآن همدم بود و به گفته ابراهيم بن عباس حتى سخن او، پاسخهايى که مى داد و مثلهايى که مى آورد همه برگرفته از قرآن بود و کتاب الهى را هر سه روز يک بار ختم مى کرد.
او خود در اين باره فرمود: «اگر مى خواستم قرآن را در کمتر از سه روز ختم مى کردم. امّا من به هر آيه اى که مى رسم در آن مى انديشم و در اين امر درنگ مى نمايم که درباره چه و به چه هنگام نازل شده و بدين سبب است که آن را در سه روز ختم مى کنم.»
هم بر اين اساس است که امام هر برتريى را به تقوا مى داند و حتى به ديگران نيز حق مى دهد که اگر بتوانند بيش از او از تقوا بهره مند شوند از او برتر باشند، چونان که در پاسخ مردى که سوگند ياد کرد او بهترين مردم است، فرمود: «اى مرد! سوگند مخور، برتر از من کسى است که بيشتر تقواى خدا داشته و در برابر او فرمانبردارتر باشد. به خدا سوگند هنوز اين آيه نسخ نشده است که برترين شما پرهيزگارترين شماست.»
صلوات خاصه امام رضا